skip to Main Content
BİZİ ARAYIN +90 272 213 49 50

kıymetli evrağın zayi olması

Kıymetli evrağın zayi olması-çek istirdatı-çek iptali nedir? Kıymetli evrağın zayi olması halinde açılabilecek davalar-alınabilecek önlemler nelerdir?

GİRİŞ

TTK’nun 651. Maddesinde “ziya” ve “zayi olma” kavramlarına yer verilmiştir.  Kıymetli evrakın zayi olması senedin hak sahibinin rızası dışı elinden çıkması, kaybolması, kullanılamaz hale gelmesi, çalınması, yanması, senedin yıpranarak esaslı unsurlarının okunmaz hale gelmesi, yırtılması anlamlarında kullanılır. Senedin ana unsurları senet üzerinden anlaşılıyorsa fakat senet yıpranmışsa kıymetli evrakın iptali değil TTK  448. ve 743. Maddeleri gereği yeni bir senet düzenlenmesi istenebilir.

 KIYMETLİ EVRAKIN ZAYİ OLMASI HALİNDE ALINABİLECEK OLAN ÖNLEMLER

A-) ÖDEME YASAĞI TEDBİRİ

Kıymetli evrakı zayi olan hak sahibi ödeme veya hamilin yerleşim yerindeki yetkili asliye ticaret mahkemesine müracaat ederek, senedi ibraz edene ödememe yapılmaması kararı alınmasını talep edilir. Ödememe kararı ihtiyati tedbir mahiyetinde bir karar olup buna karşı itiraz yolu açıktır. Ödeme yasağı kararı verdikten sonra davacının 2 hafta içerisinde iptal davası açmasının gerekmektedir. Senetteki bedelin %10 ile %20’si arasında bir oranda teminat yatırılması gerekmektedir. Ödeme yasağına uyan borçlu, hamiline yazılı senedi iki defa ödeme tehlikesinden kurtulur. Ödeme yasağı olmasına rağmen ödeme yapması halinde kötü ödeme yapmış olur ve senetteki bedeli tekrardan ödemekle yükümlüdür.

kıymetli evrağın zayi olması-çek istirdatı-çek iptali

 B-) SENEDİN İADESİ DAVASI

TTK 763. Maddede:” Elden çıkan poliçe mahkemeye sunulursa, mahkeme, iade davası açması için dilekçe sahibine uygun bir süre verir. Dilekçe sahibi bu süre içinde dava açmazsa, mahkeme, poliçeyi, sunmuş olana geri verir ve muhatap hakkındaki ödeme yasağını kaldırır.” göre kıymetli evrakı elinden rızası dışında çıkan hamil, kıymetli evrakın kimin elinde olduğunu biliyorsa yetkili ve görevli mahkemeye başvurarak senedi haksız olarak elinde bulunduran kişiye karşı iade davası açabilir.

kıymetli evrağın zayi olması-çek istirdatı-çek iptali

 C-) SENEDİN İPTALİ DAVASI

Şartlar:

  • Senet, zayi olmalıdır.
  • Senetteki hak dava sırasında varlığını sürdürüyor olmalıdır (TTK m.651).
  • Senedin zayi olduğu zamanda kıymetli evrakta hak sahibi bulunmalıdır.
  • Zayi olan senedin zilyetliğinin yeniden kazanım olanağının olmaması gerekmektedir.

Bu dava hasımsız olarak açılır. Mahkemenin verdiği karar maddi bir karar değildir, Senet olmaksızın hakkı talep edebilme hakkı sağlamaktadır. Senedin kimde olduğu biliniyorsa iptal davası açılamaz, senedin iadesi-çek istirdat davası açılmalıdır.

kıymetli evrağın zayi olması-çek istirdatı-çek iptali

Türlerine Göre Kıymetli Evrakların İptali

1. Nama Yazılı Kıymetli Evrakın İptali

Türk Ticaret Kanunu’nun 657.maddesi gereği kanun koyucu aksine bir düzenleme olmadıkça nama yazılı kıymetli evrakın ziyası sebebiyle iptaline, hamiline yazılı senetlere ilişkin hükümlerin uygulanacağını düzenlemiştir.

2.Hamiline Yazılı Kıymetli Evrakın İptali

Hamiline yazılı kıymetli evrakın ziyaı ve iptal prosedürü TTK m.661 ile 668 maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Türk Ticaret Kanunu’nun madde 663 vd. hükümlerinde iptal prosedürü düzenlenmiştir. Mahkeme, hak sahibinin açıklamalarını kabul ederse senedi elinde bulunduran veya kim olduğu belli olmayan hamili belli bir süre içinde senedi mahkemeye ibraz etmeye davet eder ve aksi halde senedin iptal olacağına dair ilan yoluyla bir bildirimde bulunur.

Mahkeme tarafından senedin ibrazı için verilecek olan süre altı aydan az olamaz ve ilk ilan gününden itibaren işlemeye başlar.

İlan, Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde üç defa yapılır.

kıymetli evrağın zayi olması-çek istirdatı-çek iptali

Mahkeme takdirine göre başka yollarla da ilan yapabilir. Yapılan ilandan sonra iki durum söz konusu olur. Bunlar:

1. En az altı ay süreli ilanlardan sonra senedin ibraz edilmesi durumunda mahkeme tarafından senedin iptali talebinde bulunan davacıya senedin kendisine iadesi için dava açması bakımından uygun bir süre vermek zorundadır. Açılacak olan dava, istirdat davasıdır. Dava açılırsa çekişmeli hale gelir ve mahkeme senet üzerindeki hakka göre mülkiyet kararı verir.

kıymetli evrağın zayi olması-çek istirdatı-çek iptali

2. Senet yapılan ilanlara rağmen belirtilen süre içinde mahkemeye ibraz edilmemişse mahkeme, senedin iptaline ve/veya gerekli gördüğü başka kararlar da verebilir. İptal kararı vermesi halinde bu kararın derhal sicil gazetesinde ilan edilmesi gerekir ve verilmiş olan iptal kararı üzerine iptal talebinde bulunan ilgili kişi giderleri kendisine ait olmak üzere yeni bir senet düzenlenmesini veya muaccel bir borcun yeni bir senet düzenlenmesine gerek olmadan mahkeme kararı ile ifasını talep etme hakkına sahiptir.

kıymetli evrağın zayi olması-çek istirdatı-çek iptali

3. Emre Yazılı Kıymetli Evrakın İptali

Emre yazılı kıymetli evrakın ziyaı sebebiyle iptali prosedürü Türk Ticaret Kanunu’nun 831.maddesi gereği cirosu kabil olan senetlere poliçenin iptaline ilişkin hükümler uygulanır.

kıymetli evrağın zayi olması-çek istirdatı-çek iptali

D)ÇEK İSTİRDATI DAVASI

Çek, herhangi bir suretle hamilin elinden çıkmış bulunursa, ister hamile yazılı, ister ciro yoluyla devredilebilen bir çek söz konusu olup da hamil hakkını 790 ıncı maddeye göre ispat etsin, çek eline geçmiş bulunan yeni hamil ancak çeki kötüniyetle iktisap etmiş olduğu veya iktisapta ağır bir kusuru bulunduğu takdirde o çeki geri vermekle yükümlüdür.

kıymetli evrağın zayi olması-çek istirdatı-çek iptali

çek istirdatı

İSTANBUL BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 12. HUKUK DAİRESİ

E. 2018/1227 K. 2020/321

Dava, 6102 Sayılı TTK’nın 792. maddesi uyarınca çek istirdatı istemine ilişkindir. 

Davacı, aralarındaki ticari ilişkiye bianen dava dışı … Ltd. Şti’nden ciro ile aldığı dava konusu çeki, yine ticari ilişki içinde olduğu dava dışı … A.Ş.’ne gönderilmek üzere kargoya verdiğini, ancak kargo ile taşınması sırasında kendisinin hamili olduğu çeklerin çalındığını ve kötüniyetli firmaların eline geçtiğini, davalının da çeki iktisabında kötüniyetli olduğunu ileri sürmüş, davalı yasal sürede davaya cevap vermemiştir. 

Dava konusu çek incelendiğinde, … numaralı 05.05.2017 tarihli 9.120-TL bedelli keşidecisi …..Ltd. Şti., lehdarı … Ltd. Şti. olan, arka sayfasında sırasıyla …’ın, davacının, dava dışı firmaların ve en son davalının cirosu olan, süresinde ibraz edilmiş ancak ödeme yasağı nedeniyle işlem yapılamamış olan bir çek olduğu görülmüştür. 6102 Sayılı TTK’nın 792. maddesinde “Çek, herhangi bir suretle hamilin elinden çıkmış bulunursa, ister hamile yazılı, ister ciro yoluyla devredilebilen bir çek söz konusu olup da hamil hakkını 790. maddeye göre ispat etsin, çek eline geçmiş bulunan yeni hamil ancak çeki kötüniyetle iktisap etmiş olduğu veya iktisapta ağır bir kusuru bulunduğu takdirde o çeki geri vermekle yükümlüdür.” hükmü düzenlenmiştir. Bu madde uyarınca ispat yükü, çekin yetkili hamili olduğunu ve çekin rızası hilafına elinden çıktığını ileri süren davacıya ait olup, davacının bu hususların yanı sıra ayrıca davalının çeki kötüniyetle iktisap etmiş olduğunu veya iktisapta ağır kusurlu bulunduğunu ileri sürüp kanıtlaması gerekmektedir. Davacı çekte taraf olduğundan, yetkili hamil olduğunu ispat ettiğinin kabulü gerekmiş, ayrıca dosya kapsamında mevcut kargo firması görevlisinin kolluk beyanından ve kargo firmasının davacıya gönderdiği e-postadan 23.02.2017 tarihinde davacı çeklerinin rızası hilafına elinden çıktığı kanaatine varılmıştır. Dosya kapsamında mevcut delillerden aksi yönde bir bilgiye rastlanılmadığı gibi davalının da aksi yönde bir savunması olmamıştır. Bu durumda davacının, davalının çeki kötüniyetli veya ağır kusurlu olarak iktisap ettiğini ispat etmesi gerekir. Bununla birlikte davalının çeki edinme nedenini açıklama mecburiyeti bulunmamaktadır, aksi düşüncenin kabulü çekin “mücerretlik” vasfını ortadan kaldırır. Dosya kapsamı incelendiğinde davacının taraf olduğu ve dava konusu edilmeyen farklı çeklerin de benzer ciro silsileleriyle davalıya geçtiği ve davalı tarafından bankaya ibraz edildiği görülmüş, bunun üzerine UYAP’nda yapılan tespitler itibariyle, davalı taraf hakkında farklı hırsızlık suçlarına konu çok sayıda çeki elinde bulundurması nedeniyle başlatılan ceza soruşturmalarının ve ceza davasının henüz sonuçlanmadığı görülmüş ise de, davalının farklı çok sayıda olayda, hırsızlık yoluyla elden çıkan çekleri benzer cirantalardan ciro yoluyla devralıp, bir çoğunu son hamil olarak farklı kişiler/firmalar aleyhine icra takiplerine konu ettiği sabittir. Bu durumda bir tacir olarak basiretli davranması gereken davalının, keşidecileri ve lehdar-cirantaları farklı olan çok sayıda hırsızlık iddiasına konu çeki yeterli araştırmayı yapmadan iktisabında ağır kusurlu olduğunun kabulü gerekmiştir. 

O halde ilk derece mahkemesince ağır kusurlu olarak iktisap edilen çekin davalıdan istirdatına karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş ise de, bu husus yeniden yargılamayı gerektirmediğinden, davalı vekilinin katılma yoluyla istinaf başvurusunun esastan reddine, davacı vekilinin istinaf başvurusunun kabulüyle HMK 353(1)b-2 m. uyarınca hükmün kaldırılmasına ve davanın kabulüne dair aşağıdaki şekilde karar verilmiştir. 

SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle: Davalı vekilinin katılma yoluyla istinaf başvurusunun HMK 353(1)b-1 m. uyarınca ESASTAN REDDİNE, 

Davacı vekilinin istinaf başvurusunun KABULÜNE; Bakırköy 4.Asliye Ticaret Mahkemesi’nin 06/03/2018 tarihli 2017/447 Esas 2018/255 Karar sayılı hükmünün HMK 353(1)b-2 gereği KALDIRILMASINA; 

“Davanın KABULÜ ile; dava konusu … Bankası A.Ş. Kumluca Antalya Şubesi’ne ait keşidecisi … Tic. Ve San. Ltd. Şti. olan … numaralı 05.05.2017 tarihli 9.120-TL bedelli çekin davalıdan İSTİRDATI ile davacıya verilmesine, 

” İlk Derece Yargılamasına ilişkin olarak;” Alınması gereken 622,98- TL nispi harçtan 155,75- TL peşin nisbi harcın mahsubu ile bakiye 467,23- TL nispi karar ve ilam harcının davalıdan alınarak hazineye gelir kaydına, 

Davacı tarafından ödenen toplam 155,75- TL harcın davalıdan alınarak davacıya ödenmesine, 

Davacı tarafından ödenen 36-TL ilk masraf ile 111,30-TL tebligat ve müzekkere gideri olmak üzere toplam 147,30-yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya ödenmesine, Davacı vekili için hüküm tarihinde yürürlükte olan AAÜT uyarınca takdir olunan 3.400- TL vekalet ücretinin davalıdan alınarak davacıya ödenmesine, 

Talep halinde kullanılmayan gider avansının yatıran tarafa iadesine 

“İstinaf yoluna başvuran davacı tarafından yatırılan 35,90- TL peşin istinaf karar harcının istek halinde kendisine iadesine, istinaf başvuru harcı olarak yatırılan 98,10- TL’nin hazineye irad kaydına, 

Davacı tarafça istinaf aşamasında yapılan toplam 73-TL istinaf yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine, Dosya üzerinde yapılan inceleme sonucunda HMK’nun 362(1)-a maddesi uyarınca kesin olmak üzere oybirliği ile karar verildi. 12.03.2020  kıymetli evrağın zayi olması-çek istirdatı-çek iptali

İptal Kararının Hukuki Sonuçları

İptal kararı sadece bu kararı alan kişinin bu senedi ibraz etmeden hak sahibi olarak şeklen kabul edilmesini sağlayan bir etkiye sahiptir.

Senedin iptal edilmesi halinde sadece asli borçluya başvurulabilir. Bunun dışında diğer kimselere başvurulamaz.

Bono’da düzenleyene, poliçede ise poliçeyi kabul etmiş olan borçluya başvurulabilir.

Çekte iptal kararı söz konusu ise iptal kararı alan davacı tüm borçlulara senetten dolayı (borç altına giren, düzenleyen ve cirantalara) başvurabilir.

Öteki senetlerde sadece borçluya başvurulabilir

çek iptali

Afyon avukat büroları arasında bulunan Çankaya&Kurt Hukuk Bürosu davada kıymetli evrağın zayi olması-çek istirdatı-çek iptali hususunda da hizmet vermektedir. İletişim:

www.instagram.com/afyonavukatckhukuk/

www.facebook.com/cankayakurthukuk